04 февраля 2017 г.
Туçи Çармăс шкулĕнче вĕренекенсем уйăхлăха хастар хутшăнчĕç. Кăрлачăн 31-мĕшĕнче ирттернĕ мероприяти ачасемшĕн уйрăмах асăмра юлчĕ. Ăна хамăр ентеше, Кив Сăрьелте çуралса ÿснĕ Совет Союзĕн Геройне Алексей Иванович Иванова халалларĕç. Ăна директорăн çумĕ – вĕрентÿпе воспитани енĕпе ĕçлекен Татьяна Волкова ертсе пычĕ, Алексей Иванов çинчен тĕплĕн каласа кăтартрĕ.
Кам-ха вăл Совет Союзĕн Геройĕ ятне тивĕçнĕ, йывăр сурансене пула вăхăтсăр куçне хупнă çамрăк салтак?
Алексей Ивановăн ача чухнехи пурнăçĕ çинчен унăн шăллĕ Николай Иванов çырса хăварнă çырăвĕнчен пĕлтĕмĕр. «Туçи Çармăсри колхоз çамрăкĕсен шкулĕнчен 7 çул вĕренсе тухсан, пичче тепĕр çул Ямаш шкулне çÿренĕ. Ун хыççăн Вăрнарти зооветтехникума вĕренме кĕнĕ. Вăл вĕреннĕ вăхăтра – 1939 çулта анне йывăр чирлесе выртнă хыççăн вилсе кайрĕ. Пĕри тепринчен пĕчĕкрех ачасене Марье аппа пăхса пурăнчĕ. Атте те чире пула нумай пурăнаймарĕ. çемьере ĕçлекенсем çук, йыш пур. Вăрçă пуçланнă çулсенче колхоз уйне шăннă çĕрулми пуçтарма та çÿренĕ. Вĕренме хут, кĕнеке çукчĕ.
Зоотехник пулса Алексей практикăра хамăр районти Мăрат енчи пĕр колхозра ĕçлерĕ. Хăй юратнă специальноçпе çамрăк вăй-халпа тем пекех хаваспа ĕçлеме ĕмĕтленетчĕ. Тăван çĕршыв умне хăрушлăх килсе тухсан, ытти çамрăксем пекех, фронта ăсатрăмăр. Çырусем çыратчĕ. Кашнинчех пĕр евĕрлех, «Маншăн ан кулянăр. Эпĕ малти позицинче. Тăван çĕршывшăн, сирĕншĕн çапăçатăп. Сывă пулăр!»
Совет Союзĕн Геройĕ Алексей Иванов Сталинград патĕнчи çапăçусенче малтан оруди наводчикĕ, каярах оруди командирĕ пулса çапăçнă. Темиçе хутчен те вилĕме хирĕç куçа-куçăн тăнă. 507-мĕш артиллери полкĕн батарея комсоргĕ пулнă чăваш каччи салтаксене çапăçусенче хăйĕн тĕслĕхĕпе хавхалантарнă.
1945 çулхи январĕн 14-мĕшĕнче 5-мĕш ударлă Арми Берзарин генерал (Берлин хулин çĕнтерÿ хыççăнхи пĕрремĕш коменданчĕ пулнă) ертсе пынипе Висла шывĕ урлă каçса тăшман оборонине Çĕмĕрсе тăкнă. Малалла кайнă. Çĕнтерсе илнине çирĕплетсе хăварма тата малалла кайса чи пысăк коммуникаци пункчĕсене пырса çапма çар отрячĕ йĕркеленĕ. Отряд тăшмана çав тери вăйлă хăватпа пырса çапса Германи çĕрĕ тăрăх малалла кайнă, чылай хуласене ирĕке кăларнă. Январĕн 31-мĕшĕнче ирхине Одер шывĕ хĕрне тухнă, каçмалли вырăна сыхлакан тăшмансене пĕтерсе тăкса, часах ун урлă каçнă. Плацдарм йышăннă, ăна малалла анлăлатса пынă. Анчах та тăшман мĕнпур вăйпа хирĕç тăнă. Пĕр кунта 11–12 хутчен контратакăна кĕнĕ. Кашнинчех пирĕн отряд вĕсене сирсе янă. Февралĕн 1–3-мĕшĕсенче ку вырăнта хаяр çапăçусем пынă. Çав çапăçура Алексей Иванов йывăр аманнă. Ăна госпитале ăсатнă.
Ентеше пысăк ята пама хăй чĕрĕ чухнех тăратнă. Асăннă хаяр çапăçусем хыççăн унăн награда хучĕ çине аслă командирсем «Герой пулма тивĕçлĕ» тесе çырса алă пуснă. 1945 çулхи мартăн 24-мĕшĕнче вара Алексей Иванова Совет Союзĕн Геройĕ ятне парасси çинчен Указ тухнă. Ентеше, полк тухтăрĕ пĕлтернĕ тăрăх, аманнă хыççăн госпитале ăсатнă. Çĕнтерĕве кĕтсе илеймен паттăр ентеш – 1945 çулхи апрельте вилсе кайнă.
Хамăр ентеше – Алексей Иванова яланах асра тытатпăр. Ăна хисеплесе тăван ялĕнче, Кив Сăрьелĕнче, палăк лартнă. Паттăр вĕреннĕ шкул стени çине Асăну хăми вырнаçтарнă. Туçи Çармăсри ачасен пĕрлешĕвĕ те ентеш-герой ячĕпе хисепленет. Кашни çул, юпа уйăхĕн 7-мĕшĕнче, Совет Союзĕн Геройĕ çуралнă кун, иккĕмĕш класра вĕренекенсене ачасен пĕрлешĕвне илеççĕ. Шкул музейĕнче те Алексей Иванова халалласа ятарлă кĕтес уйăрнă. Ун çинчен тĕрлĕ материалсем пухас ĕçе биологипе географи урокĕсене вĕрентнĕ (халĕ тивĕçлĕ канура) Надежда Михайловна Сергеева пысăк тÿпе хывнă.
Ольга МАРКОВА,
чăваш чĕлхи учителĕ.