04 сентября 2013 г.
Виççĕмĕш космонавтпа Андриян Николаевпа тĕнчери пĕрремĕш хĕрарăм-космонавт Валентина Терешкова пĕрлешнĕренпе кĕçех 50 çул çитет. Ку пĕрлешÿрен 1964 çулта Лена çуралнă.
А.Николаевăн ку – пĕртен-пĕр мăшăрланăвĕ. Пурăннă пулсан ыран вăл – СССР летчик-космонавчĕ, икĕ хутчен Совет Союзĕн Геройĕ, авиацин генерал-майорĕ, Чăваш Республикин тата чылай хулан Хисеплĕ гражданинĕ, пысăк чылай наградăна тивĕçнĕскер – 84 çул тултармаллаччĕ.
Пирĕн сăмах халь мăшăрĕ пирки. Кăçал вăл тĕнчере хĕрарăмсенчен пĕрремĕш хут (1963 çулхи июнĕн 16-мĕшĕнче) космоса вĕçнĕренпе 50 çул çитрĕ.
Космоса вĕçме ĕмĕтленсе заявка панă 100 çынтан финала тухнă пилĕк хăрарăмран кирек хăшĕ те ун вырăнĕнче пулма пултарнă. Хăй мĕнпе ĕçленине вăл амăшне те каламан. Ку çав тери вăрттăн проект пулнă. Тăванĕсене вăл парашютпа сикме каятăп тесе суйнă. Унăн вĕçевĕ çинчен çывăх çыннисем радио итлесе пĕлнĕ.
Космосри çул çÿреве 26-ри хĕр йывăр чăтса ирттернĕ, хăйне лĕклентернĕ тата хăстарнă пулин те вăл Çĕр çине докладсем йĕркеллех ярса тăнă: «Эпĕ – Чайка. Вĕçев аванах иртет». Унăн йывăр вĕçевне патшалăх чылай вăхăт вăрттăнлăхра тытнă. Нумай çул иртсен Терешкова хăй ĕмĕрлĕх уçлăхра юлма пултарнине пĕлтернĕ. Ăнăçлă анса ларсан Сергей Королев ăна пăтăрмах çинчен сарма ыйтман. Валентина Владимировна Терешкова ку вăрттăнлăха 30 çул упранă.
Вăл çĕр тавра 48 хутчен çаврăннă, космосра виçĕ талăка яхăн пулнă, борт журналне çырса пынă, сăн ÿкерчĕксем тунă.
Космосран вăл хĕрарăм-символ пулса таврăннă. Этемлĕхĕн илемлĕ çурри ун пек пулма тăрăшнă – ун пек прическăсем тунă. Лавкка сентрисем çине «Чайка» сехетсем тухнă. Тĕнчери пĕтĕм обществăлла организаци ăна хăйĕн хисеплĕ членĕ вырăнĕнче курас тенĕ. Унăн жакетне Ленин орденĕсĕр пуçне Октябрь революцийĕн, Ĕçлĕх Хĕрлĕ Ялав тата Халăхсен Туслăхĕн орденĕсем илемлетнĕ. Вăл – Болгари тата Монголи Республикисен Геройĕ. Ăна генерал званине параççĕ (паянхи кун та Раççей çарĕнче пĕртен-пĕр хĕрарăм-генерал). Уйăх çинчи кратерсенчен пĕрне ун ятне панă.
Вĕçев хыççăн тепĕр пилĕк уйăхран – 1963 çулхи ноябрĕн 3-мĕшĕнче – вăл Андриян Николаева качча тухнă. Ку мăшăрлану нумайăшне тĕлĕнтернĕ. Иккен, вĕсене Хрущев хăй çураçтарнă. Ученăй-медиксем те тĕпчевсене малалла тăсас тĕллевпе çапла тума хистенĕ. Патшалăх ертÿçи пĕтĕм тĕнчене совет çыннисем тĕрĕс çемье çавăрнине кăтартас тенĕ. Чăн та, кунашкал çăлтăрлă çемье урăх ниçта та пулман. А.Николаев вăл вăхăтра командăри авланман пĕртен-пĕр космонавт пулнă.
Тĕрлĕ сăмах çÿренĕ пулин те Андриян Григорьевич Николаев хăйĕн «Встретимся на орбите» кĕнекинче мăшăрĕ çинчен çав тери ăшшăн çырса кăтартать: «Эпир пурнăçра ĕмĕтленнĕ пекех пĕр-пĕрне тупнă. Пире пурнăç çине пĕрешкел пăхни, пĕрлехи ĕç, пĕрлехи тĕллевсем тата Валя каланă пек пĕр юхан шыв – Атăл – пĕрлештернĕ».
Валентина Терешкова хыççăн тĕнче уçлăхне хĕрарăм 19 çултан тин вĕçнĕ, 50 çулта вара орбитăра Раççейĕн виçĕ хĕрарăмĕ кăна пулнă.